Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – Centrum Badań im. Edyty Stein

Katedra Nauk Społecznych i Humanistycznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego w Poznaniu

Fenomen tego, co ludzkie. Między humanistyką a medycyną

Poznań, 3-4.12.2020

Wydział Antropologii i Kulturoznawstwa UAM Sala B i D bud. E

Odwiecznym pragnieniem człowieka jest to, by odróżnić się od reszty bytów ożywionych, a jednocześnie wynieść nad nie i usankcjonować w ten sposób swoją uprzywilejowaną pozycję. Różnica gatunkowa musiała zostać wsparta  argumentacją natury metafizycznej, ideowej czy dyskursywnej. W judeochrześcijańskim kręgu kulturowym szczególna pozycja człowieka ugruntowana była aktem Boskiej kreacji – człowiek bowiem jako jedyna istota stworzony został „na obraz i podobieństwo” swojego Stwórcy i to   człowiekowi udzielono przywileju: „Płodni bądźcie i mnóżcie się; napełniajcie ziemię i ujarzmiajcie ją. Władajcie rybami morza i ptactwem nieba, i wszelkim zwierzęciem, ruszającym się na ziemi”.  (Rdz, 1,28). O uprzywilejowanej pozycji człowieka mogłyby świadczyć takie cechy, jak np. posiadanie  zmysłu moralnego, zdolności do abstrakcyjnego myślenia, organizowania się w formy kultury, bezinteresowność poznawcza, pragnienie piękna i twórczości, wreszcie sama potrzeba odróżnienia się od reszty bytów, etc.

W odróżnieniu od dziedzictwa judeochrześcijańskiego tradycje Dalekiego Wschodu postrzegały człowieka jako wyłącznie jedną z części świata (natury, ziemi, kosmosu), równorzędną albo nawet podrzędną wobec innych istot. W tę stronę idą także pewne nurty współczesnej humanistyki (np. ekokrytyka, posthumanizm), które próbują przezwyciężyć  antropocentryzm cywilizacji Zachodu i spojrzeć na człowieka oraz jego działalność przez pryzmat wzajemnych powiązań i relacji z jednej strony ze zwierzętami, z drugiej – z technologią.

W ramach kolejnej konferencji organizowanej przez Centrum Badań im. Edyty Stein chcielibyśmy zapytać o to, co ludzkie, o możliwość obrony  antropologicznej differentia specifica w świetle stanu wiedzy, jakim dysponujemy, a przede wszystkim w odniesieniu do etycznych obligacji, które miałyby z tego wynikać. Chcielibyśmy zatem zaprosić badaczy rozmaitych dyscyplin humanistycznych i ścisłych (filozofów, antropologów, kulturoznawców,  biologów i medyków), i wspólnie podjąć refleksję nad następującymi kwestiami:

- to, co ludzkie w perspektywie współczesnych orientacji filozoficznych, m. in. posthumanizmu, postantropocentryzmu, ekokrytyki czy neognozy;

- to, co ludzkie wobec tego, co nie-ludzkie – człowiek wobec innych bytów – ożywionych i nieożywionych (zwierząt, roślin, technologii, infrastruktury…) w świetle  argumentacji naukowej,  metafizycznej i ideologicznej;

- to, co ludzkie w świetle rozmaitych stanowisk filozoficznych, doktryn i tradycji różnych wyznań i religii;

- pojęcie istoty ludzkiej i ludzkiej natury w kulturach tradycyjnych i współcześnie;

- cielesność i duchowość  człowieka w medycynie;

- prawne ujęcie godności człowieka w dokumentach międzynarodowych – od Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka do dzisiaj;

- granica pomiędzy ludzkim a nie-ludzkim, ludzkim a zwierzęcym, ludzkim a transludzkim:  filozoficzny, etyczny, prawny aspekt ustanawiania tej granicy, zarówno w przeszłości jak i w kulturze współczesnej.